Big guys and bad guys

Een van de bekendste beelden van ontbossing in Brazilië is die van een groot aantal combines die soja oogsten tegen een achtergrond van regenwoud. Soja als hoofdverantwoordelijke voor de voortdurende bomenkap in de Amazone. Een sterk beeld, maar wel een die enige nuance behoeft.

Eén van de belangrijkste vragen die wij meenamen op deze reis was: wat is de rol van Nederland in de sojaproductie van Brazilië? Is Nederland als tweede importeur van soja ter wereld verantwoordelijk voor de ontbossing die plaatsvindt in de Amazone? Kan een land als Nederland druk uitoefenen op de Braziliaanse soja sector, die wordt gekenmerkt door grote ondernemingen, met een dikke vinger in de pap van de lokale en nationale overheden in Brazilië? En als Nederland vraagt om duurzame soja, bestaat dat dan ook?

In de afgelopen dagen hebben we verschillende verhalen over de soja productie in Brazilië gehoord. Van een kleine soja boer tot de grootste private soja producent ter wereld - de Maggi Group - momenteel in handen van Blairo Maggi, tevens gouverneur van de staat Mato Grosso.

Als ons één ding duidelijk geworden is uit deze gesprekken is het wel dat het, alhoewel het verleidelijk is, niet verstandig is de zaken teveel te versimpelen. Het zijn niet alleen de grote boeren die ontbossen, en de soja productie is niet het enige probleem. Om het kort en krachtig te zeggen: “the big guys are not always the bad guys”. Althans, als je met the big guys aan de grote soja producenten refereert. De andere big guys, de multi national corporations, zoals Cargill, zijn wel degelijk verantwoordelijk. Zij beheersen de internationale soja markt, een systeem waar zowel kleine als grote sojaboeren zich in gevangen voelen. De combinatie van een lage sojaprijs, een hoge prijs voor inputs als bestrijdingsmiddelen en kunstmest en een lage landprijs is voor vele kleine sojaboeren een dodelijke. Het leidt tot een systeem waarin het opschalen van productie de enige manier is om te concurreren en het hoofd boven water te houden. Een systeem waarbinnen het ontzettend moeilijk is op een andere, meer duurzame manier te produceren en daar niet financieel aan ten onder te gaan. De harde waarheid van de soja sector.

Maar, zoals tijdens een gesprek met een lokale NGO naar voren kwam: “people are not knocking down forest because they are evil”. Ontbossing is een gevolg van marktwerking, van financiële prikkels uit landen als Nederland, op zoek naar goedkope soja. Ontbossing is een van de negatieve externe effecten, waarvan de kosten door niemand betaald worden, en waar niemand zich verantwoordelijk voor voelt.

De oplossing ligt dan ook in de gehele productieketen. De destructieve sojaproductie kan pas veranderd worden als de verantwoordelijkheid voor een meer duurzame sojaproductie gedeeld wordt door alle actoren binnen de productieketen. Een oplossing waar ook Nederland aan kan bijdragen, door deze verantwoordelijkheid op zich te nemen, zich in te zetten voor duurzame soja productie en door kleine boeren te ondersteunen in hun struggle for survival.